Chợ Dân Sinh TP. Hồ Chí Minh: Những mảnh ghép còn lại của trái tim

Hơn 200 chợ truyền thống vẫn đang tồn tại giữa lòng thành phố này. Con số nghe có vẻ ấn tượng, nhưng thực tế thì sao? Có khi nào bạn đứng giữa một khu chợ cũ kỹ, ngửi mùi ẩm mốc lẫn với hương thơm của bánh mì nướng, rồi tự hỏi: “Liệu nơi này còn bao lâu nữa?”

Khi thành phố thay đổi quá nhanh

Tôi nhớ chợ Tân Định ngày xưa. Mẹ tôi thường dẫn tôi đến đó vào những buổi chiều, mua thịt gà tươi từ cô chú quen thuộc. Giờ thì… giờ thì mẹ tôi hay mua sắm ở siêu thị hơn. “Tiện hơn, con à. Không cần mặc cả, không lo bẩn.” 

Và có lẽ đó chính là vấn đề.

Thế hệ chúng tôi - những người GenZ - lớn lên cùng với Grab, Shopee, và các trung tâm thương mại có điều hòa mát lạnh. Chúng tôi quen với việc thanh toán bằng QR code, quen với việc mua hàng online. Cảm giác đứng giữa chợ, mồ hôi nhễ nhại vì nóng bức, phải mặc cả từng đồng, đối với nhiều người bạn tôi thì… hơi khó chịu.

Nhưng có thứ gì đó sẽ mất đi. Thứ gì đó rất quan trọng.

Dừng lại một chút. Tôi đang viết về chợ dân sinh, nhưng thực ra đây là về chúng ta. Về cách chúng ta đang thay đổi.

Những mảnh vỡ của quá khứ

Chợ Bến Thành, chợ Nguyễn Thiện Thuật, chợ Tân Bình… Có những chợ được xây từ trước năm 1975, giờ đây như những ông lão gầy guộc, mệt mỏi. Tôi từng đi qua chợ Nguyễn Thiện Thuật lúc tối, thấy những dãy quầy đóng cửa im lìm, hệ thống điện cũ kỹ le lói. Cảm giác như đang xem một bộ phim tài liệu về quá khứ.

Hạ tầng xuống cấp - đó là cụm từ mà báo chí hay dùng. Nhưng đằng sau đó là những con người thật, những tiểu thương đã gắn bó với nghề từ hàng chục năm trời. Chú bán đồ ăn quen ở chợ Tân Định từng kể với tôi: “Con à, chú bán ở đây từ khi con chưa sinh ra. Giờ khách ít đi, chợ thì cũ kỹ, nhưng chú biết làm gì khác đây?”

Tôi không biết trả lời.

Cơn lốc công nghệ

Thời đại số hóa đến như một cơn lốc. Tôi có thể mua tôm tươi trên app, giao đến tận nhà trong vòng 30 phút. Có thể chọn rau củ online, thanh toán không cần tiền mặt. Tại sao phải xuống chợ?

Có lẽ vì những lý do mà ngay cả tôi cũng chưa hiểu hết.

Vì tiếng cười của cô bán bánh căn mỗi sáng. Vì cách chú bán thịt heo nhớ tôi thích ăn phần nào. Vì không khí tấp nập, người chen người. Vì cảm giác được “mặc cả” - thứ mà shopping mall không có.

Nhưng thế hệ tôi có còn cần những thứ đó không?

Giải pháp hay chỉ là giấc mơ?

Có nhiều ý tưởng hay ho. Cài đặt hệ thống thanh toán điện tử cho chợ. Nâng cấp hạ tầng, cải thiện vệ sinh. Biến chợ thành điểm du lịch trải nghiệm. Nghe rất… hiện đại.

Nhưng tôi lo một điều: khi chợ trở nên quá hiện đại, liệu nó còn là chợ không? Hay chỉ là một siêu thị được cải trang?

Tôi từng thấy một chợ được “cải tạo” ở quận 1. Sạch sẽ, ngăn nắp và có điều hòa. Nhưng giá cả thì đắt hơn, không khí thì… lạnh. Cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng.

Điều tôi muốn nói

Có thể chợ dân sinh sẽ phải thay đổi để tồn tại. Có thể chúng ta cần những giải pháp đồng bộ, những khoản đầu tư lớn. Có thể cần đào tạo lại các tiểu thương, cần ứng dụng công nghệ.

Nhưng xin hãy nhớ: không phải mọi thứ đều cần được “tối ưu hóa”. Có những kết nối con người mà không có app nào thay thế được.

Chợ dân sinh không chỉ là nơi mua bán. Đó là nơi tôi học được cách trò chuyện với người lạ, cách nhìn nhận giá trị của đồng tiền. Cách cảm nhận nhịp sống thật của thành phố.

Tôi sẽ tiếp tục đi qua chợ Bàn Cờ mỗi sáng. Không phải vì nghĩa vụ hay hoài niệm. Mà vì ở đó, tôi vẫn cảm thấy mình đang sống trong một thành phố có linh hồn. Đó chính là điều chúng ta cần bảo vệ nhất. Những tiếng rao quen thuộc, những nụ cười chân thành. Cả những mùi hương lẫn lộn của cuộc sống đô thị.

Chợ dân sinh - hãy để nó tiếp tục là một phần của chúng ta, của thành phố này. Những ký ức mà thế hệ sau vẫn có thể chạm vào và cảm nhận.