Xe điện chung cư: Khi "giấc mơ xanh" vấp phải nỗi lo an toàn thực tế

Những ngày gần đây, trong thang máy hay tại các quán trà đá dưới chân tòa nhà, câu chuyện về lộ trình chuyển đổi phương tiện xanh bỗng trở thành chủ đề nóng hổi hơn cả chuyện giá vàng. Là một cư dân đang sinh sống tại một khu chung cư mật độ cao, tôi cũng như hàng chục nghìn hàng xóm của mình, hoàn toàn ủng hộ một thành phố không khói bụi. 

Tuy nhiên, đằng sau viễn cảnh tươi sáng ấy là những trăn trở rất đời thường, những nỗi lo không thể gọi tên bằng các văn bản hành chính, mà bằng sự an nguy của chính gia đình mình. Vấn đề xe điện chung cư hiện nay, tiếc thay, đang mang đến cho chúng tôi cảm giác bất an nhiều hơn là hào hứng.

Chúng ta cần nhìn thẳng vào một thực tế rằng, hạ tầng tại các khu chung cư hiện hữu, đặc biệt là những tổ hợp mật độ cao như HH Linh Đàm hay các khu nhà ở xã hội, hoàn toàn chưa được thiết kế để đón nhận làn sóng xe điện ồ ạt. Một hầm để xe vốn dĩ chỉ được xây dựng với tiêu chuẩn thông gió và chữa cháy cho xe động cơ đốt trong, nay bỗng nhiên phải "gồng mình" chứa hàng nghìn khối pin Lithium. Điều đáng nói là, chúng ta dường như đang thiếu vắng những quy chuẩn an toàn cụ thể cho việc vận hành, sạc điện và chữa cháy chuyên dụng cho loại phương tiện này trong môi trường hầm kín.

Nói một cách hình ảnh nhưng đầy chua xót, việc đưa xe điện xuống hầm mà không có hạ tầng tương thích chẳng khác nào một phép thử đầy rủi ro. Xin hãy nhớ rằng, đừng dùng mạng người để thử nghiệm. Lệnh yêu cầu hay các quy định hạn chế xe xăng thì có thể ban hành nhanh chóng trên giấy, nhưng sinh mạng của hàng chục nghìn con người sống phía trên những tầng hầm ấy là bằng xương bằng thịt. Họ có gia đình, có những đứa trẻ và cả một tương lai phía trước. 

Khi một chiếc xe xăng cháy, chúng ta còn có cơ hội dập tắt bằng các phương tiện thông thường. Nhưng với đặc thù cháy nổ của pin điện – nhiệt độ cao, cháy lan nhanh và cực kỳ khó dập tắt – thì một sự cố nhỏ trong hầm kín cũng có thể biến thành thảm họa không thể cứu vãn. Ai sẽ là người chịu trách nhiệm cuối cùng nếu điều tồi tệ nhất xảy ra? Hay lúc đó, tất cả chỉ còn là những lời rút kinh nghiệm muộn màng?

Bên cạnh nỗi lo về an toàn cháy nổ, bài toán về tính khả thi và sinh kế cũng khiến nhiều người dân lao động chới với. Những thông tin về việc hạn chế xe xăng vào nội đô hay các vùng phát thải thấp đang tạo ra một áp lực vô hình nhưng nặng nề. Người dân hiểu rằng, chính sách cấm giờ cao điểm hay hạn chế vùng hoạt động, về bản chất, chính là một mệnh lệnh buộc phải chuyển đổi phương tiện. Nhưng chuyển đổi bằng cách nào khi nguồn cung và năng lực sản xuất xe điện trong nước lẫn nhập khẩu hiện nay chưa thể đáp ứng nổi 5% tổng số phương tiện đang lưu hành tại Hà Nội?

Chưa kể, việc xử lý hàng triệu chiếc xe xăng cũ sẽ đi về đâu vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ. Chúng ta chưa có một lộ trình rõ ràng cho việc thu hồi, tái chế hay xuất khẩu số lượng phương tiện khổng lồ này. Nếu không cẩn thận, chúng ta chỉ đang chuyển dịch ô nhiễm từ dạng này sang dạng khác, và gánh nặng tài chính lại đè lên vai người dân – những người mà khoản tiền vài chục triệu đồng để mua một chiếc xe máy điện mới cũng là cả một vấn đề lớn, nhất là trong bối cảnh kinh tế khó khăn.

Từ những quan sát thực tế ngay tại nơi mình sinh sống, tôi nhận thấy sự phản ứng của các chung cư khi từ chối cho sạc xe điện dưới hầm không phải là hành động chống đối tiêu cực. Đó là phản xạ tự vệ chính đáng của con người trước những nguy cơ chưa được kiểm soát. Chúng ta không thể trách ban quản lý hay cư dân khi họ e ngại một chiếc ô tô điện đỗ cạnh lối đi, hay những trạm sạc tự phát thiếu an toàn. Bởi lẽ, cái họ cần không phải là những khẩu hiệu "văn minh", "hiện đại" chung chung, mà là những giải pháp kỹ thuật cụ thể: hệ thống sạc riêng biệt, quy trình ngắt điện tự động, hệ thống PCCC chuyên dụng và một hành lang pháp lý minh bạch để bảo vệ họ khi có sự cố.

Thay đổi là tất yếu, và chuyển đổi xanh là con đường đúng đắn. Nhưng xin các nhà hoạch định chính sách hãy chậm lại một nhịp để lắng nghe hơi thở của cuộc sống thực tế. Đừng để người dân cảm thấy mình đang bị ép vào một "thế trận" mà sự chuẩn bị về hạ tầng và an toàn vẫn còn là những lỗ hổng lớn. Hãy xây dựng hạ tầng trước khi ban hành mệnh lệnh, hãy đảm bảo an toàn trước khi yêu cầu chuyển đổi. Chỉ khi nào người dân cảm thấy an tâm rằng chiếc xe mình đi, hầm xe mình gửi không phải là một mối nguy hại, thì khi ấy, giấc mơ về một đô thị xanh mới thực sự trọn vẹn và nhân văn.